| Múa rối là một loại hình nghệ thuật dân gian có từ lâu đời ở nước ta với hai hình rối nước và rối cạn. Về nghệ thuật rối cạn có nhiều tên gọi khác nhau theo vung, miền. Đối với người Kinh ở miền Bắc thường gọi là ổi, Lỗi, ổi lỗi, Khối lỗi, Rối, Múa rối, Trò, Trò máy…; người Nùng gọi là “Thầu hí”, người gọi là “Slương pất lạp”, người Mương gọi là “Mụa rội”…Ở miền Nam, đồng bào gọi là Hát gỗ, Hát hình… |
|
Rối cạn gồm các loại: rối tay, rối que, rối máy, rối dây…Rối tay tức là dùng bàn tay diễn viên trang trí thành con rối, thường trình diễn trong nghi lễ chùa chiền. Các con rối được làm đầu bằng gỗ, mình khâu vải, không có tay. Khi điều khiển nghệ nhân lồng bàn tay vào trong lòng khoét rỗng của đầu hoặc cầm một đoạn cán nối dài cô. Rối que là loại rối nhỏ, làm bằng gỗ, kích thước 30-35 cm, đầu tạc liền với mình, gồm cả tóc, tai, khăn, mũ, bàn tay và không có chân. Rối được điều khiển bằng que tre, que sắt cắm vào mình và cổ tay diễn viên luồn trong áo. Có nơi một số rối được tạo hình lớn, kiểu hình nhân, đầu mình đan bằng nan. Loại rối này chỉ dùng để diễn thờ, xong đem đốt đi. Ngày nay loại rối này còn được diễn trên sân khấu, được cải tiến, dùng thêm dây mềm điều khiển bộ phận chi tiết phối hợp với que. Loại rối máy rất thông dụng cả trong đồ chơi, trò chơi. Toàn thân rối được tạc bằng gỗ, riêng từng bộ phận, nối với nhau bằng khớp lỏng và dùng sơn vẽ mầu thay trang phục vải, điều khiển bằng que, dây. Rối dây chỉ thấy xuất hiện ở vùng biên giới Cao Bằng với tên gọi “Mộc thầu hí”, “Slương pất lạp”. Đầu rối và bàn tay làm bằng gỗ, mình nan đan, không có chân, điều khiển bằng tre, dây tơ, dây gai mềm. Loại rối này thường dùng để diễn trò và tích trò. Sân khấu thường là chòi dựng ở các chợ… Nghệ thuật rối Việt Nam đã được giới thiệu rộng rãi, nhất là môn rối nước, qua các buổi liên hoan múa rối thế giới, các dịp lưu diễn và trên sách báo. Nhân dịp tết Ất Mùi, Bảo tàng Văn hóa Các dân tộc Việt Nam tổ chức biểu diễn múa rối cạn, với chủ đề “Nhịp điệu quê hương” của Nhà hát múa rối Việt Nam. Chương trình rối cạn “Nhịp điệu quê hương” đã đạt giải nhất tại Lễ hội múa rối thế giới được tổ chức tại Bangkok – Thái Lan. Vở múa rối được dàn dựng dựa trên một số làn điệu dân cơ truyền thống gắn với cuộc sống người nông dân Việt Nam như “Ngày mùa”, “Chăn trâu”, “Vợ chồng thuyền chài”, “Múa hoa sen”, “Đi hội”, “Chầu văn”… Đây sẽ là dịp để du khách tham quan, các em học sinh có thêm hiểu biết về vốn văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc qua loại hình nghệ thuật đặc sắc này. Từ đó góp phần giáo dục ý thức giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp mà ông cha đã dày công xây dựng.
Đoàn nghệ thuật múa rối Việt Nam trình diễn tại đường phố. |
