Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam Trưng bày “Di sản văn hóa Then các dân tộc Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam”

Đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Thái sinh sống lâu đời ở các tỉnh Đông Bắc và Tây Bắc Việt Nam, nơi có núi cao, rừng thẳm, những con sông, dòng suối trải dài và những cánh đồng thung lũng phì nhiêu. Trong không gian thiên nhiên ưu đãi ấy, con người nhờ vào các yếu tố vật chất như đất, nước, lửa, không khí để sinh tồn, nhưng vẫn thiếu sức sống – đó là âm thanh và văn hóa phi vật thể. Vì thế, mà từ xa xưa, đồng bào đã sáng tạo ra cây đàn tính 12 dây, khiến con người mải mê quên cả làm ăn, về sau đàn tính chỉ còn 2 đến 3 dây (tùy theo mỗi vùng cư trú), âm lượng vừa đủ để làm say lòng người, giúp họ dành thời gian chí thú làm ăn, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Câu chuyện lưu truyền trong dân gian về đàn tính, tuy có đôi chút huyền thoại ấy, chính là sự khởi đầu sáng tạo của cư dân Tày, Nùng,Thái Việt Nam. Hơn thế nữa, từ thực tại cuộc sống còn nhiều khó khăn, do thiên tai, hữu sinh vô dưỡng xưa kia, mà song hành với cây đàn tính, cư dân Tày, Nùng, Thái còn sáng tạo nên những điệu then độc đáo, gắn liền với các nghi lễ tín ngưỡng, nhằm cầu xin Chúa Then, Ngọc Hoàng và các vị Thần giải hạn, cầu yên, nối số để sống lâu, ban cho sức khỏe, con cái, giúp đỡ cho sự trưởng thành, cấp cho quyền lực, âm binh, cầu cho vạn vật sinh sôi nảy nở…

Vì những ý nghĩa đó, mà hát Then – đàn tính đã trở thành món ăn tinh thần, có sức sống mãnh liệt trong đời sống văn hóa các dân tộc Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, tạo cơ hội cho chúng ta, hôm nay hội tụ về Tuyên Quang – mảnh đất giàu truyền thống cách mạng, cùng nhìn lại sự ra đời, phát triển và những đóng góp của nghệ thuật hát then đàn tính.

Với hơn 500 tài liệu hiện vật, trưng bày Di sản văn hóa then các dân tộc Tày, Nùng Thái ở Việt Nam thể hiện bao quát điều kiện cư trú, đời sống văn hóa tộc người và nhu cầu thỏa mãn tâm linh. Từ đó, cư dân Tày, Nùng, Thái  đã sáng tạo ra các loại hình then độc đáo, mang cả câu chuyện của cuộc sống từ thủa xa xưa cho đến ngày hôm nay, từ lúc con người sinh ra đến khi chết đi và hồi sinh ở một thế giới khác. Then đã trở thành phương tiện cứu cánh khi tham gia vào quá trình giải hạn, cầu an, hóa giải nỗi nhọc nhằn của cuộc sống hiện tại, tri ân, báo hiếu người già, chăm sóc con trẻ bằng mọi phương pháp và điều kiện có thể, bao gồm cả những điều mà các bậc cha mẹ chưa bao giờ nhìn thấy, nâng bước con người sống tốt hơn, với một niềm tin vững chắc vào sự tốt đẹp ở tương lai.

Trưng bày đã đón hơn 5000 lượt công chúng trong nước, bạn bè quốc tế đến tham quan, qua trưng bày họ hiểu biết sâu sắc hơn giá trị Di sản văn hóa Then các dân tộc Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam. Từ đó thêm trân trọng, bảo tồn, phát huy và tiếp tục sáng tạo những giá trị nghệ thuật then trong cuộc sống đương đại.