Trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc, vấn đề đoàn kết các dân tộc anh em luôn được Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm. Ngay từ những ngày đầu thành lập nước, Người đã khẳng định: “Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một. Dân tộc ấy gồm nhiều anh em, tuy phong tục tập quán khác nhau, nhưng đều có chung một Tổ quốc, một lịch sử và một tương lai”
Chính tư tưởng đó đã trở thành kim chỉ nam cho đường lối, chính sách dân tộc của Đảng ta và là nền tảng cho sự ra đời, xây dựng và phát triển của Bảo tàng Văn hoá các dân tộc Việt Nam sau này.
Trước khi Bảo tàng Việt Bắc (nay là Bảo tàng Văn hoá các dân tộc Việt Nam) được thành lập, công tác sưu tầm, bảo tồn và nghiên cứu văn hoá các dân tộc đã được triển khai bởi nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân tâm huyết. Tuy nhiên, những tư liệu, hiện vật quý giá về đời sống, phong tục, tập quán, trang phục, nhạc cụ, tín ngưỡng, kiến trúc của các dân tộc vẫn còn phân tán, chưa được tập trung, hệ thống hóa một cách đầy đủ và khoa học.
Trong bối cảnh đất nước vừa giành được độc lập, đang tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam, việc khẳng định, tôn vinh và bảo tồn bản sắc văn hoá các dân tộc trở thành một nhiệm vụ chính trị – văn hoá có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Bởi lẽ, văn hoá chính là cội nguồn sức mạnh tinh thần, là sợi dây gắn kết khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Từ yêu cầu thực tiễn đó, Bảo tàng Văn hoá các dân tộc Việt Nam được hình thành với sứ mệnh lưu giữ, giới thiệu và phát huy giá trị di sản văn hoá của cộng đồng các dân tộc anh em trên dải đất hình chữ S.
Trong quá trình xây dựng và phát triển, Bảo tàng Văn hoá các dân tộc Việt Nam vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thượng tướng Chu Văn Tấn đến thăm. Đây không chỉ là niềm vinh dự to lớn đối với các thế hệ cán bộ, viên chức của bảo tàng, mà còn là sự khẳng định sâu sắc tầm quan trọng của công tác bảo tồn và phát huy văn hoá dân tộc trong sự nghiệp cách mạng.
Trong chuyến thăm Bảo tàng Việt Bắc ngày 01/01/1964, Bác Hồ đã ân cần căn dặn cán bộ bảo tàng phải luôn ghi nhớ và thực hiện tốt nhiệm vụ gìn giữ di sản văn hoá của các dân tộc. Người nhấn mạnh rằng: mỗi hiện vật, mỗi không gian văn hoá không chỉ đơn thuần là đồ vật trưng bày mà còn là “linh hồn dân tộc”, là minh chứng sống động cho truyền thống lịch sử lâu đời, cho trí tuệ, tài năng và bản lĩnh của đồng bào các dân tộc Việt Nam.
Cùng với Bác Hồ, Thượng tướng Chu Văn Tấn nhà lãnh đạo, nhà tư tưởng quân sự, đồng thời là người hết lòng quan tâm đến công tác dân tộc, cũng dành sự quan tâm đặc biệt cho bảo tàng. Thượng tướng đã động viên cán bộ, viên chức phải phát huy tốt hơn nữa vai trò của bảo tàng như một trung tâm giáo dục truyền thống, hun đúc lòng yêu nước và ý thức giữ gìn bản sắc dân tộc cho các thế hệ mai sau.
Sự hiện diện của Bác và Thượng tướng Chu Văn Tấn tại Bảo tàng là minh chứng sâu sắc cho sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với công tác văn hoá, đồng thời khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của bảo tàng trong chiến lược xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Chuyến thăm ấy có ý nghĩa hết sức sâu sắc, không chỉ trong quá khứ mà còn lan tỏa mạnh mẽ đến tận hôm nay:
Thứ nhất, đó là sự ghi nhận, khẳng định nền văn hoá đa dạng, phong phú của 54 dân tộc Việt Nam, đồng thời thể hiện rõ tư tưởng đại đoàn kết dân tộc mà Bác Hồ luôn tâm niệm suốt cuộc đời.
Thứ hai, chuyến thăm trở thành nguồn động viên tinh thần to lớn đối với các thế hệ cán bộ, viên chức của Bảo tàng Văn hoá các dân tộc Việt Nam, hun đúc thêm ý thức trách nhiệm và lòng tự hào trong công việc gìn giữ “báu vật văn hoá” của dân tộc.
Thứ ba, đây cũng là thông điệp có sức lan toả sâu rộng tới toàn xã hội: mỗi người dân, mỗi thế hệ trẻ đều có trách nhiệm trân trọng, bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống trong thời kỳ hội nhập và phát triển.
Ngày nay, trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng, lời căn dặn của Bác Hồ và Thượng tướng Chu Văn Tấn vẫn còn nguyên giá trị. Đó không chỉ là kim chỉ nam cho hoạt động chuyên môn của bảo tàng, mà còn là nguồn cảm hứng để đơn vị không ngừng đổi mới, sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, đưa những giá trị văn hoá truyền thống đến gần hơn với công chúng trong nước và bạn bè quốc tế.
Chủ Tịch Hồ Chí Minh và đồng chí Chu Văn Tấn, Bí thư Khu ủy tham quan Bảo tàng Việt Bắc, ngày 01/01/1964. 
Đồng chí Hoàng Việt Hưng, Chủ nhiệm Bảo tàng Việt Bắc giới thiệu nội dung trưng bày lịch sử cách mạng, kháng chiến của quân và dân Việt Bắc với Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 01/1/1964. 
Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và ghi cảm tưởng vào sổ vàng của Bảo tàng Việt Bắc, ngày 01/01/1964.
Đoàn Thanh Huế
